“Ey iman edenler! Mü’minleri bırakıp kâfirleri dost ve sırdaş edinmeyin. Yoksa böyle bir akılsızlıkta bulunup da aleyhinizde Allah’a apaçık bir delil vermek ve O’nun azabını üzerinize çekmek mi istiyorsunuz?” (Nisa, 144) ve benzeri âyetleri iyi anlamayı nasîp eyle hepimize.

 

Ehl-i sünnet âlimlerinin mutlakâ nasslardan süzüp çıkardıkları “Küfre rızâ küfürdür” ölçüsünü aklımızdan çıkartma.

Onlara “Rabbimiz! Biz yöneticilerimize ve büyüklerimize itâat etmiştik, fakat onlar bizi yoldan saptırdılar.”, “Rabbimiz! Onlara iki kat azap ver, onları büyük bir lânete uğrat” derler. (Ahzâb, 67-68) âyetlerini iyice idrâk ettir.

 

 

Peygamber Efendimiz (s.a.v) buyurdu ki; "Ahir zamanda her gelen gün bir öncekinden daha çetin olacaktır".( Yönetimi eğer ehline vermezsen)

 

"Sizin dostunuz yalnız ve yalnız Allah'tır, O'nun Resulüdür ve namaz kılan, rüku etmiş haldeyken zekat veren müminlerdir." (Maide Suresi 55)

 

Allah Resulü (s.a.v); "Emanet zayi edildiği vakit Kıyameti bekleyin!" buyurdular? 

'Emanet nasıl zayi edilir' diye soruldu. 

Efendimiz; "İş, ehil olmayana tevdi edildi mi (verildi mi) Kıyamet'i bekleyin!" buyurdular." (Buhari, İlim 2, Rikâk 35.)

 

Sende seni yönecek kişide bu özelliği ara.

 

"Ümmetimi öldürecek kavgalardan, helak edecek düşmandan korkmuyorum. Fakat sapık devlet başkanlarının getirecekleri felaketlerden korkuyorum. Zira ona, itaat etmiş olsalar fitneye maruz kalırlar. Karşı gelirlerse onlar, ümmetimi katlederler." (Camiu's-Sağir C.1,hds:467

 

"Benden sonra öyle devlet adamları gelecek ki, dininizin ve sizin güzel gördüğünüz şeyleri çirkin, çirkin gördüğünüz şeyleri güzel

Bunları terk eden(desteğini çeken) selamete ermiş olur. Kim de bunlara (destek verirse, yanında olursa) karışırsa felakete sürüklenir." (Camiu's-Sağir C.1 hds:469)

 

"Ahir zamanda devlet başkanlarının yanlarında, devletin disiplin işlerini yürütmekle görevli öyle memurlar geleceklerdir ki, Allah'ın gazabı ile kalkar, yine gazabı ile yatarlar. Böyle kimselerle dost olmaktan kaçınınız." (Camiu's-Sağir C.1 hds:463)

 

"Benim ümmetimi zalimden korkar gördüğü zaman ona, "sen de zalimsin" demelisin. Onlar artık dirileri yanından ayrılmış, çöllerin ortasında kalmış manevi olan bir ölü gibidirler." (Camiu's-Sağir C.1hds:429)

 

(Ehil olmayan devlet adamlarını) "Onları inkâr edip, onlarla mücadele eden kurtulur. Onlardan uzaklaşan selâmet bulur veya selâmete yaklaşır. Dünyalıklarında onların arasına katılıp, onlarla düşüp kalkanlar da onlardandır." (Camiu's-Sağir C.1 hds:452).

 Dört yıldızlı bir Osmanlı imaretinde bütün yemekler bedava!

‘Michelin Rehberi’ standartları Osmanlı döneminde hizmet veren imarethanelere uygulandığında ortaya nasıl bir manzara çıkar dersiniz? Örnekler üzerinden görelim.

Bugün yeme-içme sektörünün en iyilerinin belirlenmesinde kullanılan “Michelin Yıldızı”, 20. yüzyılda geliştirilen en iyi pazarlama stratejilerinden biridir. “Michelin Rehberi” Andre ve Edouard Michelin kardeşler tarafından kurulan Michelin Lastik firmasının çalışmaları neticesinde 1900’da ortaya çıkmış. Her şey firmanın lastik alan motor ve otomobil sahipleri için hazırladığı küçük bir rehberle başlamış. Rehberde haritalar, otomobil ve lastik tamircileri, yollar üzerinde yemek yenilebilecek restoranlar ve konaklama yerleri gösterilmiş.

1920’lerden sonra restoranlara dair yapılan yorumlar oldukça ilgi çeker ve 1926 yılından itibaren yeme-içme sektöründeki firmalar hizmet kalitelerine göre yıldızlanmaya başlanır. Bu alanda hizmet veren kurumlar iyiden en iyiye doğru 1, 2 ve 3 yıldız şeklinde sınıflanır. Bu gelişmelere paralel olarak “Michelin Rehberi” müstakil bir dergi olarak basılmaya ve parayla satılmaya başlanır. Bugün ise restoranlar “Michelin Yıldızı” alabilmek için birbiriyle yarışıyor.

Peki, “Michelin Yıldızı” restoranlar için ne manaya gelir?

Bir yıldız: Kategorisinde çok iyi yemekler sunan restoran.   

İki yıldız: Yolunuzu biraz değiştirmeye değecek iyi yemekler sunan restoran.

Üç yılız: Özel bir yolcuk sebebi olabilecek kadar olağanüstü yemekler sunan restoran.

Amy Singer’ın ilginç çalışması

Yazının daha iyi anlaşılması için verdiğimiz bu bilgilerden sonra şöyle bir soruyla devam edelim: Aynı sistem Osmanlı döneminde hizmet veren imarethanelere uygulandığında ortaya nasıl bir manzara çıkar dersiniz?

Osmanlı dönemi vakıfları ve imarethaneleri üzerine yaptığı kıymetli çalışmalarla ülkemizde de yakından tanınan Amy Singer, “Osmanlı İmparatorluğu İmarethanelerinin Michelin Rehberi” başlığını taşıyan makalesinde 15 ve 17. yüzyılda kurulmuş imarethaneler için böyle bir uyarlama yapmış ve ortaya ilginç bilgiler çıkmış. Kitapyayınevi tarafından Türkçeye kazandırılan Haydi Sofraya: Mutfak Penceresinden Osmanlı Tarihi kitabında yer alan makale vakıf, imarethane gibi kurumların ortaya çıkmasını sağlayan zekât,  hayır, yardım, sadaka gibi kavramların açıklamasını yaparak giriyor konuya. Başta padişahların, sadrazamların, devlet adamlarının ve hanım sultanların hayır ve hasenatına düşkünlüğü, kendi gelirlerini vakıflar aracılığıyla çeşitli kamu hizmetlerinin görüldüğü kurumlara aktarmaları her şeyden önce Kur’an’ın Müslümanları bu konuda teşvik etmesiyle ilgilidir. Bu vurguyu Hz. Peygamber’in (sas) konuyla ilgili hadisleri ve İslam büyüklerinin örnek uygulamaları güçlendirmiştir. Ve hayırda bir yarışan insanlara şahit olmuştur İslam tarihi.

Kimler faydalanırdı?

Amy Singer’a göre bir vakıf kurumu olan imarethanelerin kuruluşundaki öncelikli amaç fakir ve muhtaçların ihtiyaçlarını karşılamaksa da, zamanla bu fonksiyonu değişmiştir. Fakir ve muhtaç kimseler haricinde yolcular, devlet görevlileri, külliyedeki görevliler, müderrisler ve medrese talebeleri, hatta sefirler de imarethanelerin müdavimleri arasındaydı.

İmaretlerdeki yemek listeleri –ki vakfın gelir düzeyine göre belirlenirdi- standart olmakla birlikte banilerin görüş ve tercihlerine göre Cuma günlerinde, kandillerde ve bayramlarda çeşitli farklılıklar olabiliyordu. Ayrıca ağırlanan misafirlerin statüsüne göre bazı ayrıcalıklar da söz konusuydu. Bununla birlikte çoğunda sabah ve akşam olmak üzere günde 2 öğün yemek verilmekteydi. Amy Singer’ın farklı imarethaneler arasında yaptığı karşılaştırmalara göre bu farklılıklar doğrudan, banisinin ve dolayısıyla vakfın zenginliğiyle alakalıydı. Bu sebeple İstanbul ve eski başkentlerdeki imarethanelerin menülerinin daha zengin olduğunu görebiliyoruz söz konusu çalışmadan.

İsterseniz şimdi Amy Singer’in ‘Michelin Rehberi’ üzerinden değerlendirdiği imarethanelere birer örnek verelim ve biraz daha ayrıntıya inelim. Tabii yıldız sayılarına göre gidelim.

Cenin’deki Fatma Hatun İmareti; Michelin Künyesi     

Bulunduğu yer	Cenin, Nablus’un 26 km. kuzeydoğusunda
Külliyede bulunanlar	Tekiyye (yazar bunu tekke anlamında kullanmış)
Fiyatlar	Parasız
Günlük öğün sayısı	1
Öğün vakti	Akşam
İlave yemek	-
Bayram yemeği	-
Yemeğin verildiği yer	Belirtilmemiş
Yiyenler	Görevliler ve misafirler
Kaç kişilik	100 kâse çorboa

Kudüs’teki Haseki Sultan İmareti; Michelin Künyesi                                                                             

Bulunduğu yer	Kudüs, Harem-i Şerif’in batısı, Akâbetü’t-Tekiyye Sokağı’nda
Külliyede bulunanlar	Mescit, 55 oda, imaret, fırın, yemekhane, ambarlar, helalar, kervansaray, ahır
Fiyatlar	Parasız
Günlük öğün sayısı	2
Öğün vakti	Sabah ve akşam (Ramazan’da sadece akşam)
Günlük yemekler	Akşam: Bulgur çorbası; sabah: pirinç çorbası; mevsimine göre yeşil kabak/balkabağı, yoğurt, koruk suyu, limon suyu, biber, ekmek.
İlave yemek	-
Bayram yemeği	Cuma: Zerde pilavı, dane (pirinç, koyun eti, sade yağ, nohut, soğan, tuz, biber) ekmek
Yemeğin verildiği yer	Yemekhane, dervişler tekkede yiyor
Yiyenler	Odalarda kalanlar, vekil, mütevelli, görevliler, dervişler, yoksullar ve muhtaçlar
Kaç kişilik	434

Şam’daki Süleymaniye İmareti;  Michelin Künyesi    

Bulunduğu yer	Şam, el-Merce’de Barada nehri civarında, günümüzde Şam Üniversitesi yakınlarında
Külliyede bulunanlar	Mescit, 12 misafir odası, imaret, fırın, kiler odaları, iki büyük yemek odası (Mimar Sinan tarafından tasarlanmış
Fiyatlar	Parasız
Günlük öğün sayısı	2
Öğün vakti	Sabah ve akşam
Günlük yemekler	Çorba ve ekmek
İlave yemekler	Misafirler için: Sabahları dane, ekşi salça; akşamları dane ve zerde; atlar için yem
Bayram yemeği	Cuma akşamları ve bayram günlerinde dane ve zerde veriliyor
Yemeğin yenildiği yer	Misafirler odalarında, muhtaç kimseler yemekhanede
Kaç kişilik	120 misafir ve 800 fukara (sabahları sadece fakirler gelebilir, akşamları herkese açık)

İstanbul’daki Süleymaniye İmareti; Michelin Künyesi    

Bulunduğu yer	İstanbul, Eski Saray’ın arkası
Külliyede bulunanlar	Mescit, medreseler, mektep, türbeler, darüşşifa, tıbbiye, imaret, tabhane, hamam.
Fiyatlar	Parasız
Günlük öğün sayısı	2
Öğün vakti	Sabah ve akşam
Günlük yemekler	Pirinç çorbası, bulgur çorbası (mevsimine göre et, ıspanak, yoğurt, korukı, kabak, havuç ve maydonoz)
İlave yemekler	Yeni gelen misafirler için: bal, dane, zerde, zırba, paça. Eşraf için: Reçel, kabak tatlısı, üzüm turşusu
Bayram yemeği	Cuma akşamları, Ramazan, bayramlar, Regaip ve Berat kandillerinde: Dane, zerde, zırba
Yemeğin verildiği yer	İmaretin yemekhanesi
Yiyenler	Çalışanlar, müderrisler, talebeler, fukara, eşraf, yetimler ve diğer muhtaç kimseler

Munise Şimşek     NOT : BU GÜNÜMÜZDE CAMİLERİN TUVALERİNDEN BİLE PARA ALINIYOR. PARAGÖZ ÜMMET. "YEMEKTEN İÇMEKTEN VAZ GEÇTİK"